Συνέντευξη Ιωάννα Σταθοπούλου/ Χάρης Μαύρος🌹

1. Το βιβλίο σας, «Άγρια Ένστικτα Ήρεμων Ζώων» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες, μοιάζει με μια βαθιά κατάδυση στα πιο εύθραυστα και συνάμα πιο άγρια στρώματα της ανθρώπινης ψυχής.

Αν αφήνατε για λίγο στην άκρη την ιδιότητα του συγγραφέα, πώς θα το συστήνατε εσείς, ως άνθρωπος, στον κάθε υποψήφιο αναγνώστη;

Εάν αναζητάτε ένα βιβλίο που θα σας κάνει να ξενυχτήσετε και ταυτόχρονα να αμφισβητήσετε τη δική σας «ήρεμη» φύση, τότε τα «Άγρια Ένστικτα Ήρεμων Ζώων» είναι η επιλογή σας.

Πρόκειται για ένα έντονο ψυχολογικό θρίλερ όπου ο Θεοχάρης, ένας συγγραφέας που του έκλεψαν την ιδέα, αποφασίζει να αφήσει πίσω του την παθητικότητα του «ήρεμου ζώου» και να οργανώσει μια ψυχρή, λεπτομερή εκδίκηση εναντίον του αδίστακτου Μάριου. Η εκδίκηση όμως δεν είναι μόνο για την πνευματική ιδιοκτησία: γίνεται προσωπική και σαρωτική, καθώς ο γάμος κι οι ερωτικές σχέσεις γίνονται το πεδίο μάχης.

Μέσα από τη μεταφορική χρήση χαρακτήρων ζώων, το μυθιστόρημα εξερευνά τα όρια της ανθρώπινης υπομονής και της βίας που κρύβεται πίσω από την κοινωνική ευπρέπεια, καθιστώντας το ένα βιβλίο που θα σας κάνει να δείτε τον κόσμο γύρω σας με μία εντελώς διαφορετική, πιο σκοτεινή ματιά.

2. Η κλοπή της πνευματικής δημιουργίας και η απώλεια της ταυτότητας αποτελούν κεντρικούς άξονες του βιβλίου σας και αντλούνται από ένα βαθιά προσωπικό σας βίωμα. Για εσάς, τι αποδεικνύεται τελικά πιο επώδυνο; Η απώλεια του ίδιου του έργου ή η απώλεια του χρόνου, της ενέργειας και της ψυχής που απαιτήθηκαν για να γεννηθεί αυτό το έργο;

Τόσο το έργο ως φυσική ή πνευματική οντότητα, όσο ο χρόνος, η ενέργεια κι η ψυχή είναι ανεπανάληπτα και μη αναστρέψιμα κεφάλαια. Ο χρόνος που δόθηκε, η ψυχική ύλη που αλέστηκε για να βγει το έργο, το κομμάτι της ζωής που μεταβιβάστηκε στη δημιουργία, δεν μπορούν να επιστρέψουν. Είναι η απώλεια της ίδιας της ζωτικής δύναμης του δημιουργού. Η πνευματική δημιουργία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ταυτότητα του δημιουργού και το έργο αυτό καθαυτό. Η κλοπή του έργου είναι κλοπή του εαυτού – είναι η αφαίρεση του αποτυπώματος της ύπαρξής του από τον κόσμο. Όμως, η απώλεια της διαδικασίας είναι η απώλεια της απόδειξης της αλήθειάς του. Ο δημιουργός γνωρίζει πως η συγκεκριμένη ψυχική δαπάνη έγινε, αλλά ο κλέφτης καρπώνεται την εξωτερική απόδειξη χωρίς να έχει πληρώσει το εσωτερικό κόστος. Αυτή η ανισορροπία είναι η βαθύτερη ηθική αδικία και η πιο επώδυνη συνειδητοποίηση. Εν τέλει, το πιο επώδυνο είναι η απώλεια του αναλώσιμου υπαρξιακού κεφαλαίου. Το έργο μπορεί να ξαναγραφτεί, αλλά ο δημιουργός δεν μπορεί να ζήσει ξανά τις ώρες, τις μέρες και τις νύχτες που επένδυσε σε αυτό, ούτε να ανακτήσει την αρχική αθωότητα της έμπνευσης πριν τη διάρρηξη της εμπιστοσύνης και την προδοσία της κλοπής.

3. Το «Άγρια Ένστικτα Ήρεμων Ζώων» μοιάζει να βαδίζει διαρκώς στο λεπτό όριο ανάμεσα στη δικαιοσύνη και την εκδίκηση. Πού τοποθετείτε εσείς αυτό το αόρατο σύνορο και ποιο κομμάτι του εαυτού σας πιστεύετε ότι καθρεφτίζεται πιο έντονα μέσα στην ιστορία;

Το λεπτό όριο ανάμεσα στη δικαιοσύνη και την εκδίκηση δεν είναι, κατά την άποψή μου, μια στατική γραμμή, αλλά μια δυναμική, οδυνηρή κατάσταση μέσα στην ψυχή του θύματος, του Θεοχάρη. Η καταβολή της πράξης είναι η αναζήτηση δικαιοσύνης για την κλοπή της δημιουργίας του, για το «παιδί που κλάπηκε βίαια απ’ τη μητρική του αγκαλιά». Αυτό είναι το αρχικό, ηθικό κίνητρο. Ωστόσο, η πορεία μετατρέπεται σε εκδίκηση στο σημείο που ο στόχος παύει να είναι η αποκατάσταση μιας νομικής ή ηθικής τάξης και γίνεται η ανάγκη για προσωπική επιβεβαίωση και κυριαρχία. Το σύνορο τοποθετείται εκεί όπου η οργή (ένα συναίσθημα που μπορεί να οδηγήσει σε δικαιολογημένη αντίδραση) παίρνει τη μορφή ερωτικής παρόρμησης—την επιθυμία του θύματος να επαναλάβει το τραύμα, αλλά αυτή τη φορά «από πάνω», ως ο «αρχιτέκτονας του πόνου». Στο τέλος, ο Θεοχάρης επιλέγει την απάντηση που θα του δώσει «την αληθινή, ολοκληρωτική ικανοποίηση»—μια ικανοποίηση που δεν μπορεί να προσφέρει η τυπική, γραφειοκρατική δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη είναι το κίνητρο, αλλά η εκδίκηση είναι το ένστικτο που τελικά επικρατεί, μετατρέποντας τον ήρωα από ήρεμο ζώο σε φορέα του άγριου ενστίκτου.

Το κομμάτι του εαυτού μου που καθρεφτίζεται πιο έντονα στην ιστορία είναι η βαθιά απογοήτευση και η αγανάκτηση απέναντι στη συλλογική παθητικότητα της σύγχρονης κοινωνίας. Η πρώτη ενότητα του βιβλίου, «Ο χαρακτήρας της στρουθοκαμήλου», περιγράφει μια συλλογική κόπωση κι έναν βουβό θυμό, όπου οι άνθρωποι «κατάπιαν τη βρισιά σαν πικρό χάπι ευπρέπειας». Αυτή η στάση—να βαφτίζουμε τον φόβο «συλλογικότητα», την αδράνεια «ωριμότητα» και την αδιαφορία «ρεαλισμό»—είναι, κατά τη γνώμη μου, η μεγαλύτερη παθογένεια. Ο Θεοχάρης αντιπροσωπεύει την αναγκαιότητα της απάντησης. Η ιστορία είναι η δική μου απόπειρα να εξερευνήσω τι συμβαίνει όταν το ήρεμο ζώο, ο άνθρωπος που έχει υποστεί την αδικία και έχει σκύψει το κεφάλι από κόπωση, φτάνει στο σημείο να μην αντέχει άλλο και αποφασίζει ότι «δεν υπάρχει γυρισμός». Η ιστορία, λοιπόν, καθρεφτίζει την ανάγκη μου να δω μια συνειδητή επιλογή για δράση, ακόμα κι αν αυτή η δράση είναι ηθικά σκοτεινή. Είναι η δική μου κραυγή απέναντι στον πολιτισμικό λήθαργο και την εξημερωμένη σιωπή.

4. Στη γραφή σας κυριαρχεί η ψυχολογική ένταση και μια υπόγεια, διαρκής αγωνία που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Πώς καταφέρνετε να επιτυγχάνετε αυτό το τόσο άρτιο και σφιχτό αποτέλεσμα; Πρόκειται για συνειδητή τεχνική ή είναι τελικά ο ίδιος ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεστε και βιώνετε τη ζωή;

Καταρχάς να σας ευχαριστήσω για την αίσθηση που μου μεταφέρετε. Προφανώς κι είναι συνειδητή τεχνική, στη γραφή τίποτα δεν είναι μπορεί να είναι τυχαίο. Το ίδιο άτομο, αν φορέσει άλλα ρούχα, αν αλλάξει το άρωμά του και κινηθεί με συγκεκριμένο τρόπο υιοθετώντας ένα έντονο βλέμμα, μπορεί να έχει εντελώς διαφορετική σαγήνη απέναντί μας. Το ίδιο ισχύει και για τις ιστορίες που διηγούμαστε. Έχει τεράστια σημασία πώς θα τις ντύσουμε, πόσο γυμνές θα τις αφήσουμε, με πόση φροντίδα θα τις δομήσουμε ώστε να μην κουράζουν, να μη φλυαρούν, αλλά να γοητεύουν.

5. Από το «Μέχρι (τις) Τέσσερις», την πρώτη σας συγγραφική κατάδυση, έως σήμερα, ποια αλλαγή αισθάνεστε ότι έχει συντελεστεί πιο βαθιά μέσα σας ως δημιουργός; Υπάρχει κάτι στη συγγραφική διαδικασία, στη σχέση σας με τους ήρωες, με τον χρόνο, με την ίδια τη γραφή, που πλέον το προσεγγίζετε με περισσότερη ωριμότητα, ελευθερία ή φόβο;

Η μοναδική αλλαγή που μπορώ να εντοπίσω είναι ότι είμαι εγώ διαφορετικός άνθρωπος, άρα σίγουρα έχει αλλάξει η οπτική μου κι αυτό είναι αδύνατον να μην αποτυπωθεί στα γραπτά μου. Αλλά ο τρόπος που προσεγγίζω τη γραφή είναι ακριβώς ο ίδιος: χωρίς κανέναν φόβο απόρριψης απ’ το αναγνωστικό κοινό, με απόλυτη ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μου και με πρώτιστη φροντίδα να μετακινήσω τον κάθε αναγνώστη ή αναγνώστρια, έστω ένα νανοχιλιοστό, απ’ τη ζώνη ασφαλείας του.

6. Η έννοια της στέρησης, της απώλειας και της επιθυμίας διατρέχει σαν υπόγειο νήμα και τα τέσσερα βιβλία σας. Τι πιστεύετε ότι αποτελεί τελικά τη βαθύτερη και πιο ισχυρή κινητήρια δύναμη του ανθρώπου;

Η ηρωική αντίστασή του στη βαθιά γνώση πως θα έρθει η στιγμή που θα πεθάνει. Ονομάζουμε αυτήν την αντίσταση έρωτα; Εξουσία; Φιλοδοξία; Έχει σημασία τελικά τι όνομα της δίνουμε, όταν το τέλος είναι τόσο κοινό για όλους μας;

7. Πώς διαχειρίζεστε, σε πρακτικό και συναισθηματικό επίπεδο, τα σκοτεινά τοπία της ανθρώπινης ψυχής που επισκέπτεστε μέσα από τους ήρωές σας; Σας βαραίνουν καθώς τα διασχίζεστε ή λειτουργούν για εσάς λυτρωτικά, σαν μια εσωτερική κάθαρση μετά την κατάδυση;

Ο συγγραφέας είναι ο μικρός θεός των ηρώων του. Γνωρίζει τι θα συμβεί στον καθένα, ασχέτως αν κάποιοι από αυτούς τον εκπλήξουν λαμβάνοντας από μόνοι τους ως δια μαγείας δράση. Το πόσο σκοτάδι ή πόσο φως θα φέρει ο κάθε ήρωας του είναι επιλογή του.

Η κάθαρση σε προσωπικό επίπεδο λαμβάνει χώρα απ’ τη πρώτη λέξη που θα αποτυπωθεί στο χαρτί. Η διαδικασία του να πλάθεις κόσμους και να εξετάζεις σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα τις συμπεριφορές που εσύ θέλεις με τις συνέπειες που εσύ επιβάλλεις είναι από μόνο του μια διαδικασία επαναπροσδιορισμού εαυτού κι αναγέννησης.

8. Πόσο δύσκολο είναι, στην εποχή της ταχύτητας και της επιφανειακής κατανάλωσης, να παραμένει κανείς αυθεντικός τόσο ως άνθρωπος όσο και ως συγγραφέας; Πιστεύετε πως η λογοτεχνία μπορεί ακόμη να ταράζει συνειδήσεις ή έχει κι εκείνη παρασυρθεί από τον ρυθμό της εποχής;

H αυθεντικότητα και η σπουδαιότητά της για ακόμη μια φορά στο προσκήνιο. Να σας πω ότι δε με νοιάζει; Θα σας το πω. Με απασχολεί η ειλικρίνεια των ανθρώπων, αλλά και των συγγραφέων. Ας είναι ειλικρινείς με τους εαυτούς τους πρωτίστως, με τα πάθη τους και τα θέλω τους, ακόμη κι αν είναι κοινωνικές προσταγές ή δανεισμένες επιθυμίες. Ας επικοινωνούν την αλήθειά τους κι ας μην είναι αυθεντικοί, απ’ το να προσπαθούν απεγνωσμένα να αποδείξουν το αντίθετο. Η λογοτεχνία είναι ένα εργαλείο. Η συνείδηση που θέλει να ταραχθεί θα βρει τα εργαλεία να το κάνει, οπουδήποτε, σε όποια εποχή, με όποιον τρόπο, ακόμα και με μια λογοτεχνία που στέκει φαινομενικά ημιθανής.

9. Τι ρόλο παίζουν τα ταξίδια, η ζωγραφική και η μουσική στη συγγραφική σας διαδικασία; Λειτουργούν ως καταφύγιο, παρηγοριά ή ως καθαρή πηγή έμπνευσης; Και αν τα βιβλία σας μεταμορφώνονταν σε πίνακες ζωγραφικής, ποια χρώματα πιστεύετε ότι θα κυριαρχούσαν;

Κάθε ερέθισμα που λαμβάνουμε, χωρίς να περιορίζονται αποκλειστικά σε όσα αναφέρετε, βρίσκει τον τρόπο του και μετουσιώνεται ως πληροφορία στο ευρύτερο συγγραφικό πεδίο. Για μένα προσωπικά το μεγαλύτερο καταφύγιο, η ισχυρότερη παρηγοριά και μέγιστη πηγή έμπνευσης θα είναι πάντα ο έρωτας. Τα βιβλία μου είναι πίνακες ζωγραφικής, δε χρειάζεται να μεταμορφωθούν. Είναι μια ρευστή μάζα χρωμάτων που αλλάζει σχήματα και απεικονίσεις ανάλογα με το ποιους έχουν απέναντί τους. Ποια χρώματα βλέπω να επικρατούν, όταν είμαι εγώ σε αυτή τη θέση; Το κόκκινο, το κίτρινο, το πράσινο, το γαλάζιο και το μαύρο.

10. Κλείνοντας, ποια εσωτερική ανάγκη νιώθετε πως σας καθοδηγεί προς το επόμενο σας έργο και τι κόσμους αισθάνεστε πως είστε έτοιμος να εξερευνήσετε στη συνέχεια της συγγραφικής σας διαδρομής;

Έχω ξεκινήσει ήδη να δουλεύω πάνω σε ένα project, το οποίο θα αποτελείται από διαφορετικές ιστορίες ανθρώπων που με κάποιον τρόπο θα συνδέονται όλες μεταξύ τους. Τον ίδιο κόσμο εξερευνώ πάντα· αυτόν των ανθρώπινων σχέσεων στο σήμερα, στο τώρα μας. Κάθε φορά με άλλη οπτική, κάθε φορά προσπαθώντας να δώσω φωνή σε όσα θάβει ο θόρυβος της καθημερινότητας. Το συγκεκριμένο έργο είμαι βέβαιος πως θα χρειαστεί μεγάλο ψυχικό απόθεμα από πλευράς μου, γιατί θα έρθω αντιμέτωπος με βαθιά σκληρότητα, βία, αλλά και πολλά ηθικά διλήμματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ήρωές μου.

Για τον συγγραφέα...

Ο Χάρης Μαύρος απωθείται από τα βιογραφικά σημειώματα. Πιστεύει πως οι λέξεις πρέπει να λειτουργούν ως ανασκαφείς, επίδεσμοι κι αιχμηρά δόρατα. Αυτό είναι το τέταρτο κατά σειρά έργο του που εκδίδεται. 

Επικοινωνία: mavroscharis@gmail.com Προσωπικό blog: www.onlinegreekbook.wordpress.com 

Έργα του: 

Μέχρι {τις} τέσσερις, Θεσσαλονίκη, Θερμαϊκός, 2015 

Οι αγάπες δεν κηδεύονται τις Τρίτες, Αθήνα, Σαββάλας, 2016 

Το παιχνίδι των στερήσεων, Αθήνα, 24 γράμματα, 2019

Η συνέντευξη δόθηκε στην αρθρογράφο:

Ιωάννα Σταθοπούλου 🌹