Συνέντευξη Ιωάννα Σταθοπούλου/ Φώτης Δούσος

1) Η «Τέλεση» έχει περιγραφεί ως ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης με έναν αρκετά σουρεαλιστικό τόνο. Τι σας οδήγησε σε αυτή την αφηγηματική επιλογή και πόσο δύσκολο ήταν να διατηρήσετε την ισορροπία μεταξύ ρεαλισμού και φαντασίας;

Ήταν η ίδια η πυρηνική ιδέα, το κόνσεπτ του έργου, το κεντρικό του εύρημα, που με οδήγησε σε μια τέτοια διαχείριση. Ήξερα από την αρχή ότι θα είναι δύσκολη η ισορροπία ανάμεσα στον ρεαλισμό και στα στοιχεία του παραλόγου που παρεισφρέουν στην ιστορία. Ήταν ένα στοίχημα που έπρεπε να κερδηθεί για λόγους συνοχής και αληθοφάνειας του κειμένου. Για λόγους πειστικότητας. Οπότε ήθελε προσεκτικές κινήσεις. Οι έντονοι κραδασμο ί από τη μία ή την άλλη πλευρά θα στοίχιζαν στην στατικότητα του αφηγηματικού οικοδομήματος.

2) Το βιβλίο σας προκάλεσε θετικές αντιδράσεις στους κριτικούς και το κοινό. Πώς αντιμετωπίζετε την κριτική και πόσο σας επηρεάζει;

Παρευρέθηκα πριν λίγες μέρες σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση πάνω στον ρόλο της κριτικής σήμερα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ βιβλίου Χανίων. Ομιλητές ήταν ο Δημήτρης Τζιόβας και ο Δημοσθένης Κούρτοβικ. Και οι δυο επισήμαναν την έλλειψη «θεσμικής» κριτικής στις μέρες μας. Δηλαδή της κριτικής που ασκείται από επαγγελματίες κριτικούς οι οποίοι έχουν πίσω τους μια εφημερίδα, η οποία, με τη σειρά της, στηρίζεται από ένα πολιτικό κόμμα και χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένο ιδεολογικό υπόβαθρο. Ο κριτικός πλέον είναι, όπως το έθεσε ο Δημοσθένης Κούρτοβικ, «ελεύθερος σκοπευτής». Είναι εντελώς μόνος του. Αυτός και οι θέσεις του. Πάντως εγώ τους ψάχνω αυτούς του ελεύθερους σκοπευτές, τους διαβάζω, τους ακούω. Οι θετικές κριτικές μας δίνουν μια πρόσκαιρη χαρα, ικανοποιούν τον ναρκισσισμό μας πολλές φορές, είναι μια ενθάρρυνση. Οι αρνητικές κριτικές από την άλλη ή αυτές που διατυπώνουν και κάποιες ενστάσεις είναι χρήσιμες. Θα έπρεπε να είναι περισσότερες.

3) Από την «Τέλεση» περάσατε στη συγγραφή του παιδικού βιβλίου «Μαθήματα Σπασίματος Πινιάτας» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μικρή Σελήνη. Μιλήστε μας λίγο για αυτό.

Θεωρώ τον εαυτό μου συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας πρωτίστως. Απλώς πού και πού γράφω και για μεγάλους. Το να γράφεις για παιδιά είναι εξίσου δύσκολο, αν όχι και περισσότερο, με το να γράφεις για ενήλικες. Επίσης το feedback που παίρνεις από τα παιδιά είναι πιο αφιλτράριστο, πιο αδιαμεσολάβητο. Ό,τι νιώθουν, θα σου το πουν αμέσως.

4) Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις και χαρές κατά τη συγγραφή του παιδικού βιβλίου; Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε μέσω του νέου σας βιβλίου σε παιδιά και γονείς;

Ήθελα να κάνω ένα κάπως φιλοσοφικό βιβλίο για παιδιά. Κάτι που θα μιλάει για την απενοχοποιητική σημασία της μη δράσης και που θα ασκεί κριτική στο στοχοκεντρικό παιδαγωγικό μοντέλο το οποίο κυριαρχεί στις μέρες μας. Προσπάθησα να το ντύσω όλο αυτό με μια μικρή, αστεία ιστορία.

5) Πόσο διαφορετική είναι η συγγραφική διαδικασία και ο τρόπος σκέψης όταν γράφετε ένα μυθιστόρημα για ενήλικες σε σχέση με ένα παραμύθι για παιδιά;

Εάν είχατε να επιλέξετε ένα από τα δύο είδη, ποιο θα προτιμούσατε;

Στο γράψιμο για παιδιά αίρονται κατά έναν μαγικό τρόπο οι συγγραφικές νευρώσεις μου. Γράφω πιο ήρεμα, με μεγαλύτερη σιγουριά και με ένα αίσθημα πληρότητας. Δεν ξερω αν μπορώ να διαλέξω ανάμεσα στα δύο. Είναι διαφορετικοί τρόποι έκφρασης του εσωτερικού μας παιδιού. Μάλλον τώρα όμως δίνω και την απάντηση, χωρίς να το θέλω!..

6) Με βάση την εμπειρία σας και στους δύο τομείς, ποιες είναι οι μεγαλύτερες διαφορές που έχετε εντοπίσει στον εκδοτικό χώρο μεταξύ της ενήλικης λογοτεχνίας και του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα;

Έχω την αίσθηση ότι στην παιδική λογοτεχνία είναι λίγο (ελάχιστα) πιο εύκολο να βρεις τον δρόμο προς την έκδοση. Επίσης υπάρχει έτοιμο αγοραστικό κοινό. Ακόμα και γονείς που δεν διαβάζουν οι ίδιοι, θα αγοράσουν βιβλία στα παιδιά τους. Πάντως γενικά ο χώρος της παιδικής λογοτεχνίας δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Υπάρχουν πολλές παθογένειες, μικρότητες, ανταγωνισμοί, ζηλοφθονία, κόμπλεξ ανωτερότητας. Στην ενήλικη λογοτεχνία και ειδικά σε κάποια πεδία όπως το αστυνομικό, υπάρχει μεγαλύτερη αθωότητα. Χρήζει ψυχαναλυτικής μελέτης το φαινόμενο.

7) Ως πατέρας και συγγραφέας, είναι αναπόφευκτο να βλέπετε τον κόσμο, και ειδικά τον κόσμο των παιδιών, μέσα από μια διπλή οπτική. Τι είναι αυτό που σας προβληματίζει περισσότερο σήμερα όσον αφορά το μέλλον των παιδιών, και ποιες συμβουλές θα δίνατε σε άλλους γονείς, τόσο μέσα από την εμπειρία σας ως πατέρας όσο και μέσα από τη συγγραφική σας ματιά;

Πολλά με προβληματίζουν. Η χρήση της ΤΝ, το οικολογικό πρόβλημα και η ανόητα πολεμοχαρής διάθεση πολλών κρατών με τεράστια στρατιωτική ισχύ. Αυτά είναι θέματα που τα αγγίζει η παιδική λογοτεχνία και αναμετριέται μαζί τους. Αν μπορούμε να κάνουμε κάτι είναι να ενισχύσουμε την ενσυναίσθηση και την κριτική ικανότητα των παιδιών μας, μέσα από το διάβασμα και τη λογοτεχνία, αλλά και μέσα από την επαφή τους με τις τέχνες γενικότερα.

8) Οι παρουσιάσεις βιβλίων αποτελούν για τους περισσότερους συγγραφείς μια σημαντική γέφυρα με το αναγνωστικό τους κοινό. Πώς βιώνετε εσείς αυτές τις συναντήσεις και τι πιστεύετε ότι προσφέρουν, τόσο σε εσάς ως δημιουργό όσο και στους αναγνώστες σας;

Είναι όμορφες συναντήσεις με φίλους κυρίως. Φυσικά δεν ξέρω αν το βλέπουν κι εκείνοι έτσι, ειδικά όταν τους καλούμε κάθε τρεις και λίγο στην παρουσίαση του καινούργιου μας βιβλίου.

9) Υπάρχουν κάποια θέματα ή ιδέες που σας απασχολούν ιδιαίτερα αυτή την περίοδο; Αντλείτε έμπνευση από θέματα της επικαιρότητας ή από βιωματικές εμπειρίες;

Αντλώ έμπνευση από τα πάντα. Από ερεθίσματα του περιβάλλοντός μου, από διαβάσματα, από μνήμες, από τραύματα, από βιωματικές εμπειρίες και από την περιρρέουσα κατάσταση. Κάποιος που γράφει πρέπει να έχει διαρκώς τεντωμένες τις κεραίες του, τόσο προς τον εξωτερικό κόσμο, όσο και στον εσωτερικό.

10) Τι μπορούμε να περιμένουμε από τον Φώτη Δούσο στο εγγύς μέλλον; Έχετε κάποιο νέο έργο στα σκαριά, είτε για ενήλικες είτε για παιδιά κι αν ναι μπορείτε να μας δώσετε μια μικρή πρόγευση;

Θα βγει το προσεχές διάστημα ένα καινούργιο βιβλίο μου για παιδιά 8-11 χρονών από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Επίσης ένα αναθεωρημένο δοκίμιο για την τέχνη του σωματικού θεάτρου από εκδόσεις Δωδώνη, που το έγραψα με τον συνεργάτη μου Αλέξη Ράπτη. Γράφω και ένα αστυνομικό που πιθανόν να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Νήσος μέσα στο 2026. Το υπαινίχτηκα και πριν, δεν σε συμφέρει να είσαι φίλος μου και να σε καλώ συνέχεια στις βιβλιοπαρουσιάσεις μου!

Για τον συγγραφέα...

Ο Φώτης Δούσος γεννήθηκε στις Σέρρες το 1980. Σπούδασε θεατρολογία στο ΑΠΘ και είναι υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στις τεχνικές ανάπτυξης της πλοκής στη νεοελληνική πεζογραφία αλλά και γενικότερα σε ζητήματα δομής του λογοτεχνικού κειμένου. Ασχολείται με τη σκηνοθεσία, το γράψιμο και τη διδασκαλία της δημιουργικής γραφής. Συνεργάζεται επίσης ως σύμβουλος σεναρίου με εταιρείες παραγωγής για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο και αρθρογραφεί στον περιοδικό τύπο πάνω σε θέματα τεχνικής της αφήγησης. Τελευταίο του βιβλίο για ενήλικες είναι η Τέλεση από τις εκδόσεις Νήσος και για παιδιά τα Μαθήματα Σπασίματος Πινιάτας από τις εκδόσεις Μικρή Σελήνη.

Συνέντευξη Ιωάννα Σταθοπούλου

Λογοτέχνιδα 🌹💯🌹